پنجابی صفحے دی ویل

سب سے پہلے کتاب ''پر چھاویں دی ونڈ‘‘ جس کے تخلیق کار ہیں حضرت شام اور اسے چھاپا ہے سانجھ لاہور نے۔ شاعری کے اس مجموعے کا انتساب امیت کور اور نسرین انجم بھٹی کے نام ہے اور قیمت 150روپے۔ اس کا دیباچہ لکھنے والے ہیں نسرین انجم بھٹی اور رانا سعید دوشی۔ نسرین انجم بھٹی اپنی تحریر کا آغاز اس طرح کرتی ہیں۔

''شام نوں حضرت کیویں آکھاں۔ حضرت دی حضوری کیتے بہوں پینڈا کٹنا پیندا اے ‘پر شام تے من دے اندر دا نام ہے۔ سو اپنا ہے تے اپنے نال اے بھانویں پریتم ہووے یا دھی پتر۔ شام اپناہے تے اپنائیت ہے۔ حضرت شام اک شاعر ہے نرا نام نہیں۔ ایس لئی ساہویں رکھی کتاب دے اندر وڑنا ای پوسی۔ کتاب دے اندر پرچھاویاں دی ونڈ پئی ہوندی اے ‘تے ونڈ ہوندی ویکھن بہوں مشکل کم اے۔ دُکھاں دے کھوہبے اندر پیر پائونا تے بھائیاں تراہیاں لے کے لگے ٹری جانا‘ کدی کدی کھلوکے خشبو بھری ہوا دا بلھا وی چکھ لینا تے کدی کدی پریم دی پیڑوچ سینے اُپرہتھ رکھ کے ہس وی پینا تے آکھنا ایہو ای حیاتی اے‘‘

کتاب کا پیش لفظ حضرت شام نے خود لکھا ہے ۔شروع میں مادھو لال حسین کا یہ دوہا درج ہے ؎

انی حسینو جلاہا نہ تِس مول نہ لاہا

نہ اوہ منگیا نہ پرنایا نہ اوس گنڈہ نہ ساہا

نہ گھر باری نہ مسافر نہ اوہ مومن نہ اوہ کافر

جو آہا سو آہا

یہ صحیح معنوں میں نہ صرف جاندار نظمیں ہیں بلکہ ان پر وہ یبوست بھی نہیں ہے جو پنجابی شاعری میں آج کل جابجا نظر آتی ہے اس کا لب و لہجہ بھی فطری اور دوسروں سے مختلف ہے اس کا اظہار یہ نسرین انجم بھٹی کی طرح زوردار بھی ہے اور اپنے ہمعصروں سے مختلف بھی اور یہی وہ شاعری ہے جس کی ہمیں ضرورت بھی ہے۔ اس کی پہلی نظم ''کپاہ گلاب ہوئی‘‘ دیکھیے:

ساڈے گلمے کیتے پھاہیاں/ساڈے چم دیاں جُتیاں پائیاں/ساڈے ول اسمان الاریا/ اس چٹے دن دے جھوٹی/ساڈی جیبھ پتاوا بن گئی/ تے جیون بنیا روگ/ ہن کیویں کریے سوگ وے لوکا/کیویںکریے سوگ۔

اساں وین نہ کیتے نابرا/ساڈے سُکّے رہے رومال/ اسیں اندروں اندریں رویے/ اینہاں سکیاں اکھاں نال/اساں سانجھ سکولوں نٹھ گئے/ کسے انھے کھوہ وچ ڈھٹھ گئے/ کس دوہتردان نے سجنا/ ساڈی وکھی ماری سٹ/ تے کھل گئے اکھ دے پٹ/ اساں دل نوں کیتا نہریا/ سبھے رگاں کیتیاں کھال/ ساڈا پھل کپاہ گلابیا/ ساڈے تازے لہو دے نال۔ اب ایک اور نظم ''رانجھن میتھوں دور‘‘

ہڈ سوچاں دے بال بال میں/تایا تن تندور/ آپے وچ میں سڑ دی جاواں/رانجھن میتھوں دور/ رانجھن میتھو دور نی اڑیو/ رانجھن میتھوں دور/ پوہ رُتاں وچ سڑدیاںساہواں/ ہنجو ٹھارن بلدیاں ہاواں/ جند نمانی بیلیاں اندر/ پھر دی لو رو لورنی اڑیو/ پھر دی لورو لور/ اوہدی تانگھ دے پینڈے کیتے/ سدھراں چولے پاڑے ‘ سیتے / اک مک ہون دے سفنے پاروں/ تن پیڑاں نال چور نی اڑیو/تن پیڑاں نال چور/ دھی جمّی تے لوڑگھنیری/ سرتوں اُچیّ ہو گئی بیری/ ہتھاں دے وچ وٹے رہ گئے/ اکھاں اندر بورنی اڑیو/ اکھاں اندر بور

پلاک کی طرف سے پنجابی شاعروں ادیبوں کے لیے ایوارڈز کا اعلان کیا گیا ہے پرائیڈ آف پنجاب ایوارڈ پانے والوں میں سید افضل حیدر‘ فخر زمان ‘ رفعت عباس‘ مصوری میں اسلم کمال‘ فلم سٹار مصطفی قریشی‘ ڈرامہ منو بھائی اور موسیقی میں عارف لوہار جبکہ شفقت تنویر مرزا ایوارڈ اور اکیڈیمک ایوارڈز ہیں۔ ایوارڈز میں نقد انعام بھی شامل ہے۔

اب اکبر معصومؔ کی یہ غزل:

دل جس رنگ تے بُھلاّ پھردا اے/ اوہ ہرپاسے ڈلھا پھردا اے/ گھر والے سب سوں مر گئے نیں/ دکھ ویہڑے وچ کھلا پھر دائے/ کہندے نیں کہ ویری لبھدا/ اج دی بارچ دُلاّ پھر دائے/ خوف اج شہر چ پھر دائے جیویں/ تھل وچ وادا بُلاّ پھر دائے/ دل معصومؔ اوہ جھولی چُک اے/ لئی موہڈے تے جُلاّ پھر دائے۔

اب شکیلہ جبیں کی نظم بعنوان ''مینوں بھل گیا گھر‘‘

جدوں بند ہو یا در لگّی مٹیاں دے لڑ/ آکھاں جنگلاچ کھڑ/ مینوں بھل گیا گھر/ ہووے کیہڑا جیہڑا کھولے ہن در نی/ بانہوں پھڑ مینوں چھڈ آوے گھر نی/ چٹا فجرے دا ویلا/ وچ ڈیگرے دا میلہ/ میں کر دی واویلا/ نئیں پلے اک دھیلا/ جیہڑا دے کے لبھ لواں کوئی ورنی/ باہوںدا ویلا/ باہوں پھڑ مینوں چھڈ آوے گھرنی/ کتھے ٹر گیاں سکھیاں سہیلیاں/ واجاں ماراں وچ سنجیاں حویلیاں/ کوئی آ جاوے ویکھ میرا رڑ نی/ باہوں پھڑ مینوں چھڈ آوے گھر نی/ آ گئی رات کالی شاہ پئی دیدیاں چ جالی/ راہ دوے نہ دکھائی جند جاوے نہ سنبھالی/ کون آوے دیوا ہتھ اتے دھرنی/ باہوں پھڑ مینوں چھڈ آوے گھر نی/ سرسُٹ دتا میں گئی ڈر نی/ہار من کے جیویں گئی مرنی/ میرا ہس ہس آ گیا ورنی/ باہوں پھڑ مینوں چھڈ آیا گھر نی۔

اور اب انجم قریشی کی نظم''ٹاویں ٹاویں‘‘

ٹاویں ٹاویں وی نئیں دسدے/ رانجھن یار کوئی جچ دے/ تینوں ویکھ کھلو گئی آں میں/ عمراں لنگھیاں بھجدے/ میرے دل دے تارسوہنیا/ تیری تال تے وجدے/ روح دے پھٹ تے پنڈے والے/ تیرے چھوہیاںبجھدے / آپے سارے چک دتے نیں/ پردے اپنی لج دے/ ڈھول پتاشے پریت پیار دی/ رہنے وجدے گجدے / تیرے ساہ تینوں جیوندیاں رکھن/ میرا پالا کجدے/ شکر کراں میں سوسو واری/ جد وی جاواں سجدے/ میرے ہاسے توں ہسیں تے/ میرے بلھ نیں سج دے/ازلاں دے بھکھے نیناں/ نئیں تینوں تکدیاں رجدے/ مینوں نویں حیاتی دے گئے/ قول قرار تیرے اج دے/ رب سوہنا تینوں رنگ لاوے/ اتے بدلے دیوے حج دے۔

اور ‘ اب آخر میں سرائیکی شاعری کے دو نمونے۔ پہلے امتیاز فرید کی کافی کے دو بند:

توں من دارانجھا/ وے سائیاں/ توں من دا رانجھا/ توڑیں من وچ تیڈا دہرا/ ول نہ پایوو ویڑھے پھیرا/ ڈترو محض بھلا/ دے سائیاں/ توڑیں تیکوں مول نہ بھالم/ تیدی خاطر مفت وکانم/ چھوڑ کے بابل آ/ وے سائیاں

اور اب حافظ گلاب فیاض کی نظم کا ایک ٹکڑا:

ڈہینہ چارہن سارے زندگی دے‘ میں کیویں یار گزاری ہے‘ میڈی زاری ہے‘ کیا پچھدے ہو‘ میں کیا آکھدا‘ نہ چھوڑیا پاند بیماری ہے‘ بہوں کاری ہے/ ڈہینہ چار او ہے‘ میں گروی ہم‘ گھدی رات دی نیند راُدھاری ہے‘ ڈکھ عاری ہے/ اوں آن پچھے'' من ربک‘‘ میں آکھیے فیاض تغاری ہے‘ بہوں بھاری ہے۔

اج دا مقطع

کلم کلا ظفر میں کنڈھے اُتے کھلاہاں

میری جھولی وچ نیں دُکھ دریائوں پار دے